In april dit jaar had ik het voorrecht om een vakantie door te kunnen brengen op het prachtige Bonaire. Terwijl ik samen met mijn vrouw genoot van het kristalheldere water, de adembenemende koraalriffen en de ontspannen Caribische sfeer, viel mij iets op dat mijn professionele alarmbellen deden rinkelen. Op de ligbedjes toeristen die de hele dag in de brandende zon doorbrachten, vaak met minimale zonbescherming. Rood verbrande huiden draaiden nonchalant hun ligbedjes mee met de zon, waarbij ze niet door leken te hebben wat voor risico ze hiermee namen. Met een dikke laag zonnebrandcrème en bewust van de risico’s van te veel zon, koos ik er voor om vanuit de schaduw toe te kijken naar dit tafereel.

Wat is een verbrande huid eigenlijk?

Een verbrande huid ontstaat door overmatige blootstelling aan ultraviolet (uv) straling van de zon. uv-stralen beschadigen het dna in onze huidcellen, wat leidt tot ontstekingen en celbeschadiging. De zichtbare symptomen van een zonverbranding variëren van milde roodheid en pijn tot ernstige blaarvorming en zwelling. Hevige verbrandingen kunnen leiden tot griepachtige verschijnselen en/of zelfs een zonnesteek.

‘Ik verbrand niet, ik word eerst rood’

In de bijna negen jaar dat ik in de huidkankerzorg werk vraag ik altijd het zongedrag van mijn patiënten na. Op de vraag of de huid makkelijk verbrandt krijg ik in een groot aantal gevallen dit soort antwoorden: “Nee, ik verbrand niet, ik word eerst rood”, “Ik word bruin, wel roodbruin”, “Alleen in het voorjaar word ik rood, maar ik verbrand niet” of “Ik verbrand licht en als ik een kleurtje krijg niet meer”. Dit laatste is een misvatting die mogelijk voortkomt uit een gebrek aan begrip hoe zonbeschadiging werkt. Roodheid is juist een teken dat je huid al beschadigd is. Het is een ontstekingsreactie van je lichaam op de schade van de uv-straling. Het idee dat rood worden een voorstadium is dat niet schadelijk is of juist beschermend werkt, is gevaarlijk en kan leiden tot een vals gevoel van veiligheid.

De gevaren van een rode huid

Zonverbranding is niet alleen tijdelijk ongemakkelijk, het heeft langdurige gevolgen. Wanneer de huid rood wordt zijn de huidcellen al beschadigd en proberen ze zichzelf te herstellen. Deze herhaalde cyclus van beschadiging en herstel kan leiden tot mutaties in het dna van de huidcellen, wat op de lange termijn kan resulteren in huidkanker. Het feit dat iemand niet direct blaren krijgt of ernstige pijn ervaart betekent niet dat de schade niet significant is. Herhaalde blootstelling aan uv-straling verhoogt het risico op huidkanker aanzienlijk. Basaalcelcarcinoom,  plaveiselcelcarcinoom en het gevreesde melanoom zijn de drie meest voorkomende soorten huidkanker die kunnen voortkomen uit overmatige zonblootstelling. Bovendien versnelt uv-straling het verouderingsproces van de huid, wat leidt tot rimpels, pigmentvlekken en verlies van elasticiteit.

Het belang van adequate zonbeschermende maatregelen

Het is essentieel om goede zonbescherming te gebruiken om deze schade te voorkomen. Dit betekent het regelmatig aanbrengen van een zonnebrandcrème met een bescherming tegen uv-A (tegen de rimpels en huidveroudering!) en uv-B met een hoge SPF (beschermingsfactor) (30 of hoger), het dragen van beschermende kleding en het zoeken van schaduw tijdens de piekuren van zonlicht (tussen 12 uur ’s ochtends en 3 uur ’s middags).

Zonbescherming is niet alleen voor mensen met een lichte huid. Mensen met een donkere huid kunnen ook verbranden en lopen risico op huidkanker. Hoewel de hoeveelheid melanine in donkere huiden enige bescherming biedt, is het niet voldoende om de schadelijke effecten van langdurige blootstelling aan uv-straling volledig te voorkomen.

“Ik heb huidkanker gehad, mag ik nu niet meer in de zon?” is een vraag die ik regelmatig krijg. Puur vanuit mijn vakgebied zou ik adviseren dit tot een minimum te beperken; echter, de energie, het geluk en de vreugde die mensen krijgen van buiten zijn is belangrijk voor hun gezondheid en gemoedstoestand. Dit is de reden waarom ik tijdens de consulten op mijn spreekuur altijd zo duidelijk en volledig mogelijk probeer te zijn over het belang van goede zonbescherming. Minimaal SPF 30, regelmatig smeren, dragen van beschermende kleding en tijdens vakanties in zonnige gebieden de piekuren zoveel mogelijk uit de zon te gaan. Hierbij geef ik aan dat je ook kan verbranden in de schaduw en dat ook daarom goede huidbeschermende maatregelen als zonnebrandcrème/kleding belangrijk zijn.

Meer aandacht voor preventie

Het is goed om te zien dat er steeds meer aandacht is voor de gevolgen van een (hoge) bootstelling aan uv-straling op de huid. Mijn waarnemingen op Bonaire herinnert me eraan hoeveel winst er nog te behalen is op het gebied van informatie rondom protectie tegen uv-straling.  Zonverbranding is niet iets om lichtvaardig mee om te gaan. De gevolgen ervan kunnen verwoestend zijn en dit heb ik helaas al meermaals ervaren op mijn spreekuur. Hoe dit voor een patiënt moet zijn, kan ik mij zelf niet goed voorstellen. Wel heb ik op de lotgenotendag van HUKAs (Huidkanker Stichting) kunnen zien wat voor gevoelens het kan oproepen als je grote en mutilerende operaties moet ondergaan of hebt ondergaan aan je gezicht. Dus, de volgende keer dat je de zon in gaat, denk dan aan de lange termijn gezondheid van je huid en neem de juiste maatregelen om jezelf te beschermen.

Voor meer informatie over zonbescherming en huidkanker kan je altijd een kijkje nemen op de website van www.hukas.nl

Harun Jacobs van den Hof, verpleegkundig specialist dermatologie, lid WCS commissie dermatologie

Reageren: klik hier