Een gevreesd effect van de coronacrisis zijn gemiste kansen door gemiste zorg. Een klein wondje aan een teen kan zorgen voor een vitaal bedreigde voet en amputatie, als iemand uit angst voor COVID-19 niet op tijd aan de medische bel trekt of kan trekken. Tijdig ingrijpen had mogelijk het leed aanzienlijk kunnen beperken.
Als de NOS dan kopt dat er in Limburg en Brabant sprake is van meer beenamputaties door de lockdown, moeten de oren worden gespitst! Ook op Radio 1 verkondigde een internist en homeopaat in spé de boodschap: er is een causaal verband tussen de lockdown en het aantal amputaties. De uitspraken zijn gedaan op basis van onderzoek in het Amphia Ziekenhuis te Breda.
De onderzoekers doken in de dossiers van patiënten die tussen 16 maart en 30 april waren behandeld en twee controlegroepen bestaande uit patiënten uit dezelfde periode in 2018 en 2019. In alle groepen telden ze de vaatchirurgische ingrepen.
Zoals dat gebruikelijk is, stelden ze een nulhypothese op, die veronderstelt dat er géén verschil is tussen de groepen. Een statistische test kan vervolgens bepalen hoe groot de kans is op de gevonden (of meer extreme) data, als de nulhypothese waar is. Die kans is de illustere p-waarde. Als deze onder een bepaalde waarde duikt (vaak wordt 5% gekozen) kan je verkondigen dat je een statistisch significant verschil hebt gevonden.
En zo vonden ze een statistisch significant verschil in het aantal grote amputaties in 2020 in vergelijking met 2018: vijftien in 2020 tegenover acht in 2018. Het aantal endarteriëctomieën was dit jaar juist statistisch significant lager. Dus meer ernstige ingrepen en minder lichtere ingrepen. De bevindingen zijn gepubliceerd in de Annals of Vascular surgery (1)
De data zou verklaard kunnen worden door patiënten die te lang wachtten en er de zure vruchten van plukken. Maar daarmee is dat nog niet bewezen. Er kunnen allerlei factoren zorgen voor een vertekening. Zo waren er in 2020 meer mensen met een perifere vaatchirurgische ingreep in de voorgeschiedenis. En hoewel achter vijftien grote amputaties ontelbaar veel leed schuilgaat, is het aantal te klein om zinvol te corrigeren voor vertekenende factoren. Professor in de epidemiologie Cecile Janssens merkt op Twitter scherp op dat er niet is nagevraagd of de patiënten hun bezoek aan de dokter hebben uitgesteld vanwege COVID-19; waren de ledematen wel gered als er geen lockdown was?
Of er daadwerkelijk sprake is van een causaal verband tussen de lockdown en het aantal chirurgische ingrepen is dus helaas nog niet duidelijk. Een significant verschil tussen twee groepen is niet voldoende voor die conclusie: de kleine p-waarde is niet gelijk aan de kans dat er ten onrechte een effect verondersteld wordt. De zgn. false discovery rate kan namelijk veel hoger liggen. Pessimistische statistici noemen percentages van 36 -50% of zelfs 80%. (2,3) Om voldoende zekerheid te creëren, hebben we om te beginnen grotere aantallen patiënten nodig.
Het is dus de vraag wat hier de echte gemiste kans is: die op het juist informeren over wetenschappelijke bevindingen, of gemiste zorg en verloren voeten door de lockdown.
Bram Hengeveld BSN MSc, lid WCS Commissie ulcus cruris/dermatologie
Reageren: klik hier
- Schuivens PME, Buijs M, Boonman-de Winter L, et al. Impact of the COVID-19 lock down strategy on vascular surgery practice: more major amputations than usual. Annals of Vascular Surgery, augustus 2020;S0890509620306178. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7402273/
- Biau DJ, Jolles BM, Porcher R. P Value and the Theory of Hypothesis Testing: An Explanation for New Researchers. Clin Orthop Relat Res, maart 2010;468(3):885–92. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2816758/
- Ioannidis JP. Why Most Published Research Findings Are False. PLOS Medicine. augustus 2005;2(8):e124+.
